Ảnh đền Bà Kiệu hiện nay/Sưu tầm

Với mục đích giải phóng mặt bằng, di chuyển các hộ dân, tổ chức ra khỏi khu vực khoanh vùng bảo vệ I của di tích đền Bà Kiệu, hoàn trả lại không gian cảnh quan nhằm phục hồi, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa-lịch sử của di tích…, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành nghị quyết chấp thuận, phê duyệt chủ trương đầu tư dự án giải phóng mặt bằng, cải tạo hạ tầng kỹ thuật khu vực xung quanh di tích đền Bà Kiệu, quận Hoàn Kiếm. Tiếp đó, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành quyết định về việc phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi để thực hiện dự án, trong đó sử dụng nguồn vốn ngân sách Thành phố và thời gian thực hiện dự án là từ năm 2022 đến 2024.

Chiều ngày 24/7 vừa qua, UBND quận Hoàn Kiếm đã tổ chức Hội nghị Đối thoại với các hộ dân và tổ chức về dự thảo phương án bồi thường hỗ trợ tái định cư để thực hiện dự án giải phóng mặt bằng, cải tạo hạ tầng kỹ thuật khu vực xung quanh di tích đền Bà Kiệu, quận Hoàn Kiếm.

Đền Bà Kiệu nằm trên phố Đinh Tiên Hoàng. Đền Bà Kiệu trước kia gọi là “Huyền Chân Từ”, trong đền còn có bức hoành phi viết bằng chữ Hán đề “Thiên Tiên Điện”. Theo bia “Trùng tu Huyền Chân Từ bi ký” dựng vào năm Tự Đức 19 (1866) thì đền Huyền Chân nguyên thuộc đất huyện Thọ Xương và được xây dựng từ thời Lê.

Tóm tắt lịch sử đền Bà Kiệu./TTLTQGI

Dưới triều Nguyễn, đền Bà Kiệu được trùng tu chủ yếu vào năm Tự Đức 6 (1853) và hơn một thập kỉ sau đó là năm 1864.

Trường tồn cùng thời gian, đền Bà Kiệu song hành cùng những biến thiên của lịch sử. Đền Bà Kiệu đã trải qua nhiều “biến cố” lớn kể từ khi người Pháp tiến hành quy hoạch và xây dựng lại thành phố Hà Nội thành một thành phố kiểu Âu với hồ Gươm được xác định là trung tâm của công cuộc quy hoạch này. Năm 1890, chính quyền Pháp đã trưng dụng đất quanh đền làm vườn hoa. Và để phục vụ cho dự án làm đường quanh Hồ (boulevard autour du Petit Lac) được hình thành từ năm 1884, chính quyền Pháp tiếp tục trưng dụng đất đền. Con đường được khởi công vào năm 1891, chạy qua sân đền Bà Kiệu, chia đền thành hai phần. Khu đền chính bị dỡ mất tòa tiền tế và sân trước trở thành một đoạn phố. Đây chính là lý do giải thích cho việc tại sao ngày nay hai phần của di tích (khu đền và cổng tam quan) lại nằm cách nhau bởi phố Đinh Tiên Hoàng.

Sơ đồ tổng thể đất đai thuộc đền Bà Kiệu trước và sau năm 1890./TTLTQGI

Từ năm 1900-1905, với lý do chỗ giao phố Đinh Tiên Hoàng và Lò Sũ thường xuyên xảy ra tai nạn, chính quyền Pháp đề nghị phá bỏ đền Bà Kiệu để tạo sự thông thoáng cho lưu thông và để mở rộng đường cho tàu điện chạy qua, đất đai của đền một lần nữa bị trưng dụng.

Thông cáo của Đốc lý Hà Nội ngày 20/7/1905 về việc trưng dụng đất đai đền Bà Kiệu để mở rộng đường./TTLTQGI

Năm 1937, trước nguy cơ đền Bà Kiệu phải chuyển đi nơi khác để lấy đất làm đường nối đại lộ Francis Garnier với quảng trường Cocotier (sau đổi thành quảng trường Négrier, nay là quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục), Giám đốc Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp đã gửi công văn lên Thống sứ Bắc Kỳ đề nghị xếp hạng di tích lịch sử đền Bà Kiệu.

Ảnh đền bà Kiệu thời Pháp./TTLTQGI

Và đền Bà Kiệu đã có mặt trong danh sách 31 đình, đền, chùa và di tích lịch sử được xếp hạng của thành phố Hà Nội do Sở Quốc gia Bảo tồn Cổ tích lập ngày 07/8/1951.

Trải qua bao biến cố thăng trầm, nhiều di tích quanh hồ Gươm không còn nữa, nhưng đền Bà Kiệu vẫn được bảo tồn với những giá trị lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng vốn có. Việc hoàn trả không gian cảnh quan cho ngôi đền là hết sức cần thiết để người dân, du khách có thể ghé thăm vãn cảnh và cầu mong mọi điều bình an, may mắn.

Tài liệu tham khảo: