04:36 PM 23/10/2024  | 

Sách "Du lịch Đông Dương xưa" được bố trí như một chùm "tour chuyên đề", bắt đầu từ các chuyến đi thăm biển đảo - vốn là đặc sản của Việt Nam! Sau đó cùng nhau lên non - những “ốc đảo ôn đới” độc đáo của một Đông Dương nhiệt đới. Thế là thám hiểm “rừng vàng biển bạc” với người xưa. Và rồi, tiếp tục cuộc hành trình khám phá các di tích lịch sử bao gồm thành quách, đền đài, kiến trúc và bảo tàng tiêu biểu ở cả ba nước. Kết thúc “tour về miền quá khứ”, du khách trở lại các đô thị Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Sài Gòn, Vientiane, Luang Prabang và Phnôm Pênh - thời kỳ nên thơ chưa bị bê-tông hóa.

 

 

“Đi phượt” hay đi chơi đây đó, thấy danh lam thắng cảnh hay lạ, có bao giờ bạn hỏi:  Chỗ này ngày xưa thế nào? Làm sao trở thành chốn du lịch hấp dẫn? Nhiều lần tôi tự hỏi như thế, có thể vì là dân học sử và rồi làm báo được bay nhảy nhiều nơi. Nhưng dù là ai đi nữa, chắc chúng ta đều không thể chỉ chụp ảnh “check in” hay la cà một thoáng trước cảnh đẹp và những kiến trúc kỳ thú. Mỗi chuyến du ngoạn - cái từ bây giờ hiếm dùng, ra khỏi nhà là một lần học hỏi, một lần vương vấn.

Quả thật, đi là chết trong lòng một ít, một nhà văn Pháp đầu thế kỷ XX viết như vậy mà sau này Xuân Diệu đổi chữ đi thành chữ yêu càng làm ý nghĩa lữ hành và tình yêu đôi lứa - cả hai suy cho cùng đều là những cuộc phiêu lưu, càng thêm day dứt. Hay như Chế Lan Viên đã tạc nỗi khắc khoải sau mỗi lần ra đi bằng câu thơ: Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, khi ta đi đất đã hóa tâm hồn.

“Lây” cái bịnh ấy, cho nên khi có cơ hội rong ruổi ba miền đất nước và các xứ sở xa gần, tôi vẫn không quên tìm tòi thêm qua sách vở và thực tế các câu chuyện “cổ tích” của những nơi đã thăm viếng. Và đây, thêm một dịp may, khi tôi xem triển lãm trực tuyến “Đông Dương xứ sở diệu kỳ” vào tháng 7 năm 2022. Triển lãm được “lên sóng” bởi Trung tâm Lưu trữ quốc gia I - một “kho báu” tư liệu xưa và cũng là người bạn thân thiết với duyên nợ học hành và biên soạn của tôi tại Hà Nội từ thập niên 1980 đến nay. Thật ngạc nhiên, qua nhiều hình ảnh và văn bản đương thời, tôi được trông thấy một Đông Dương với rất nhiều điểm du lịch nổi tiếng hiện tại nhưng ngày ấy còn khởi đầu hoang sơ, song không kém phần diễm lệ.

Thế rồi, tôi bàn với chị Mai Hương - Giám đốc Trung tâm cùng hai bạn Bùi Hệ và Hoàng Hằng - những người đã đồng hành với tôi khi biên soạn cuốn sách về kiến trúc Hà Nội. Chúng tôi thống nhất thực hiện cuốn sách mới với nhan đề "Du lịch Đông Dương xưa". Cuốn sách là một cách “nối dài” triển lãm đồng thời được bổ sung thêm nhiều tư liệu và trang viết khảo tả cùng cảm nhận của một người đương thời đối với các điểm du lịch “đến từ ngày hôm qua”.

Thử vào vai một hướng dẫn viên và là “lữ khách”, tôi biên soạn sách không theo thứ tự địa lý Bắc - Trung - Nam hay Việt Nam - Lào - Campuchia. Ngược lại, các chương sách được bố trí như một chùm “tour chuyên đề”. Này nhé, tại sao không bắt đầu từ các chuyến đi thăm biển đảo - vốn là đặc sản của Việt Nam! Sau đó cùng nhau lên non - những “ốc đảo ôn đới” độc đáo của một Đông Dương nhiệt đới. Thế là thám hiểm “rừng vàng biển bạc” với người xưa. Và rồi, tiếp tục cuộc hành trình khám phá các di tích lịch sử bao gồm thành quách, đền đài, kiến trúc và bảo tàng tiêu biểu ở cả ba nước. Kết thúc “tour về miền quá khứ”, du khách trở lại các đô thị Hà Nội, Hải Phòng, Huế, Sài Gòn, Vientiane, Luang Prabang và Phnôm Pênh - thời kỳ nên thơ chưa bị bê-tông hóa.  

Tổng cộng chùm tour này có đến 29 nơi, qua đó chúng tôi cố gắng “lẩy ra” một số chi tiết chưa từng biết của chốn xưa. Dù là “cưỡi ngựa xem hoa” nhưng điều chúng tôi tâm đắc nhất là được thưa với bạn đọc lai lịch của nhiều địa điểm mà thuở ban đầu còn là “vùng sâu - vùng xa”. Trãi qua bao khó nhọc, gian khổ chúng mới trở thành nơi nghỉ dưỡng và giải trí tuyệt vời cho nhiều thế hệ. Bản thân tác giả có cơ duyên đi qua hầu hết các điểm này song vẫn ngỡ ngàng khi được xem các tài liệu lưu trữ, hình ảnh, bản đồ, sách báo về chúng. Tác giả có thêm niềm vui nhân đôi nhân ba khi ghi nhận nhiều điều mới mẻ.

Trong số tài liệu tham khảo, có một tập sách giới thiệu Du lịch Đông Dương của Touring-Club de France (Hội Du lịch Pháp), xuất bản vào năm 1911 do một người “chơi đồ cổ” giấu tên ngẫu nhiên nhượng lại cho tác giả. Một tài liệu quý giá khác là sách Tourism and Colonization in Indochina (1898-1939) của Aline Demay tại Đại học Montréal - Canada  giúp tác giả có cái nhìn khái quát và cụ thể về Tổng cục du lịch Đông Dương cùng các chủ trương du lịch thời ấy. Mặt khác, còn phải kể đến một tài liệu uy tín là trọn bộ Tạp chí Indochine (1940-1945)của Hội Alexandre de Rhodes  được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Các bạn ở Trung tâm đã giúp tôi biên dịch một số bài báo của tạp chí để sách có thêm nhiều thông tin và nhận xét đương thời. Rất tiếc, vì khuôn khổ sách có hạn, chúng tôi chưa thể đưa vào nhiều tư liệu và hình ảnh hay lạ khác! Ngoài bạn đọc trong nước, quyển sách còn hướng đến bạn đọc nước ngoài với phần dịch thuật Việt - Anh được sự hỗ trợ của ông Lenny Trudo, giảng viên Mỹ, bạn của người viết. Quyển sách hẳn sẽ thiếu phần hấp dẫn nếu không có bàn tay chăm sóc của họa sĩ Amachau, người thiết kế sách như một quà tặng rất trang nhã!

Sau hơn một năm biên soạn và chờ đợi, sách đã được ấn hành đúng vào mùa Thu 2024. Sách dẫn dắt bạn đọc tìm về Đông Dương xưa nhưng thực ra ý định của những người làm sách cũng muốn các bạn có thêm niềm hứng khởi, cùng so sánh và suy ngẫm để tiếp tục trải nghiệm Đông Dương nay. Chúng tôi cũng mong các bạn hướng dẫn viên du lịch cùng các hãng lữ hành, các đơn vị quản lý và điều hành du lịch sẽ có thêm nguồn thông tin để thực hành phong phú hơn nữa những công việc liên quan. Và tôi càng mong một ngày không xa sẽ có một hãng lữ hành nào đó  đưa “chùm tour đặc biệt” này vào hiện thực và chúng tôi sẽ là người ghi danh mua vé đầu tiên!

Đi một ngày đàng, học một sàng khôn, hãy thả hồn mơ mộng và tìm cách “đi phượt” nhiều hơn trên quê hương mình trước nhất các bạn nhé !

 

Phúc Tiến