Quân đội Pháp chiếm được thành Bắc Ninh vào ngày 12 tháng 3 năm 1884. Năm 1891, huyện Yên Thế được tách khỏi tỉnh Bắc Ninh và hợp với một số huyện thuộc tỉnh Lục Nam, Quảng Yên và Hải Dương để lập thành khu quân sự Phả Lại (Sept Pagodes). Huyện Yên Thế được trả lại tỉnh Bắc Ninh và huyện Hữu Lũng trở thành đạo quân sự theo các Nghị định ngày 14 tháng 12 năm 1892 và ngày 11 tháng 3 năm 1894.

Năm 1895, tỉnh Bắc Giang được thành lập theo Nghị định số 1593 ngày 10 tháng 10 của Toàn quyền Đông Dương[1] gồm 2 phủ Lạng Giang, Đa Phúc và các huyện Yên Dũng, Việt Yên, Kim Anh, Yên Thế, Hiệp Hòa và Phượng Nhơn [Nhân]. Sau khi tách lập tỉnh Bắc Giang, tỉnh Bắc Ninh còn lại 3 phủ, 13 huyện, 100 tổng và 727 làng, xã.

-           Phủ Từ Sơn gồm 6 huyện: Đông Ngàn, Quế Dương, Tiên Du, Đông Khê[2],Yền Phong, Võ Giàng.

-           Phủ Thuận Thành gồm 5 huyện: Gia Lâm, Văn Giang, Gia Bình, Xiêu [Siêu] Loại, Lang Tài[3].

-           Phủ Đa Phúc gồm huyện Đa Phúc và huyện Kim Anh.

Bản đồ tỉnh Bắc Ninh đầu thế kỉ 20. Nguồn. TTLTQGI

Sau khi phủ Đa Phúc, huyện Kim Anh và Đông Anh được tách ra để lập tỉnh Phúc Yên. Tỉnh Bắc Ninh còn lại 2 phủ Từ Sơn và Thuận Thành với 10 huyện[4]. Diện tích của tỉnh Bắc Ninh theo số liệu thống kê năm 1931 là 1.100 km2. Đến năm 1940, dân số tỉnh Bắc Ninh có 498.729 người. Số lượng phủ, huyện vẫn duy trì là 12, có thêm thành phố Bắc Ninh và trung tâm đô thị Gia Lâm[5]. Tổ chức các đơn vị hành chính của Bắc Ninh gần như không thay đổi cho đến hết thời Pháp thuộc.

Đỗ Hoàng Anh